سیاه دانه چیست؟
سیاه دانه یا سُنیز (Nigella Sativa) گیاه گل‌داری است که در مدت یک سال بالغ می‌شود. این گیاه در اروپای شرقی، غرب آسیا، بلغارستان، رومانی، قبرس، عراق، ترکیه و ایران رشد می‌کند. البته امروزه در کشورهای دیگری از اروپا و آسیا هم می‌روید.
گل‌های آن ظریف و معمولاً به رنگ آبی و سفید کم‌رنگ و دارای پنج تا ده گلبرگ است. میوه آن یک کپسول بزرگ و متورم است که درون آن تعداد بسیار زیادی بذر یا دانه وجود دارد. این دانه‌ها را به‌عنوان دارو یا ادویه استفاده می‌کنند.
این گیاه به نام‌های دیگر مانند زیره سیاه و گشنیز رومی نیز شناخته می‌شود.
ارزش غذایی سیاه دانه
سیاه دانه مواد مفید بسیار زیادی دارد. یک قاشق غذاخوری آن حاوی مواد زیر است:
کالری: ۴۵ _ پروتئین: ۰ گرم _ چربی: ۵ گرمئ _ کربوهیدرات: ۰ گرم _ فیبر: ۰ گرم
سیاه دانه منبع خوبی از:
کلسیم ، آهن ، فلز روی ، مس ، تیامین ، نیاسین ، فسفر ، اسیدفولیک
فواید دارویی این گیاه، عمدتاً به دلیل ترکیب فعال اصلی آن به نام تیموکینون (Thymoquinone) است. این ماده، خواص آنتی‌اکسیدانی، ضدالتهابی و سایر فواید درمانی را دارد . این مواد از بدن در برابر آسیب سلولی و بیماری‌های مزمن محافظت می‌کند.
سیاه دانه برای آسم
تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف گیاهِ سیاه دانه طریق دهان، باعث درمان سرفه، خس‌خس سینه
و بهبود عملکرد ریه در افراد مبتلا به آسم می‌شود. بااین‌حال ممکن است این گیاه به‌اندازه داروهای
تئوفیلین (Theophylline) و سالبوتامول (Albuterol)مؤثر نباشد.
سیاه دانه و تب یونجه
یکی از خواص روغن سیاه دانه، درمان تب یونجه است. تحقیقات نشان می‌دهد که ویتامین E، بتاکاروتن و بیوتین(Carotene – Biotin) ممکن است علائم آلژی را در افرادمبتلا به تب یونجه بهبود بخشد.
خواص سیاه دانه در تشنج (صرع)
مصرف خوراکی این گیاه در هر هشت ساعت به مدت چهار هفته، تعداد حملات تشنج را در کودکان مبتلا به
صرع کاهش می‌دهد.
خواص سیاه دانه برای فشار خون بالا
طبق نظر متخصص طب سنتی، مصرف عصاره این گیاهدو بار در روز به مدت هشت هفته، کمی فشارخون
را در برخی افراد کاهش می‌دهد.
خواص سیاه دانه برای سندرم متابولیک
مصرف سیاه دانه دو بار در روز به مدت شش هفته ممکن است کلسترول تام، لیپوپروتئین (Lipoprotein) و سطح قند خون را در افراد مبتلا به سندروم متابولیک کاهش دهد.
خواص سیاه دانه برای ترک اعتیاد
استفاده‌ی عصاره این گیاه به صوررت خوراکی سه بار در روز به مدت دو هفته، ممکن است علائم ترک مواد مخدر را کاهش دهد.
سیاه دانه برای گلودرد و لوزه‌های متورم
تحقیقات اولیه نشان می‌دهد که مصرف ترکیبی از چانکا پیدرا (chanca Piedra) و سیاه دانه به مدت هفت روز، درد را در افراد مبتلا به گلودرد تسکین می‌دهد.
خواص سیاه دانه برای سرفه
مصرف خوراکی این گیاه همراه با بعضی داروهای دیگر، می‌تواند باعث بهبود سرفه و گرفتگی سینه شود. این گیاه عملکرد ریه را تقویت می‌کند.
خواص سیاه دانه برای پوست صورت و بدن
یکی از خواص روغن سیاه دانه، بهبود علائم خارش یا التهاب پوست است. بااین‌حال استفاده از پمادِ روغن این گیاه به مدت ۴ هفته، خارش یا شدت بیماری را کاهش می‌دهد.
سیاه دانه برای بیماری اعصاب
اختلالات عصبی مانند افسردگی از شایع‌ترین بیماری‌ها در سطح جهان است. این بیماری عمدتاً تحت‌تأثیر فعالیت کم در انتقال‌دهنده‌های عصبی به وجود می‌آید.
استرس به‌عنوانِ شروع‌کننده‌ی بیماری افسردگی، شناخته می‌شود و این مسئله چیزی است که پزشکان طب سنتی در مراجعین خود مشاهده کرده‌اند.
در میان گیاهان داروییِ امیدوارکننده، سیاه دانه با پایه تاریخی و مذهبی برای مدیریت افسردگی و بسیاری از اختلالات عصبی دیگر، مفید است.
خواص سیاه دانه قبل از خواب
این گیاه یک درمان‌کننده طبیعی خواب است که باعث بهبود اختلالات خواب می‌شود. افراد مبتلا به بی‌خوابی می‌توانند یک ساعت قبل از خواب، یک قاشق چایخوری عسل و سیاه دانه را مصرف کنند.
خواص سیاه دانه برای اسهال
خواص ضدالتهابی روغن سیاه دانه به کاهش علائمی مانند سوءهاضمه، حالت تهوع، نفخ، استفراغ، اسهال یا یبوست کمک می‌کند.
خواص سیاه دانه برای لاغری
زمانی که این گیاه به‌عنوان مکمل مصرف شود، می‌تواند برای مبارزه با چاقی و اختلالات متابولیک به افراد کمک کند. مطالعات اخیر نشان داده است که استفاده از آن به‌عنوان مکمل ممکن است وزن بدن را کاهش دهد.
خواص سیاه دانه برای چشم
روغن این گیاه سرشار از اسید اولئیک(امگا ۹) و اسید لینولئیک (امگا ۶ ) است. محتوای درون این گیاه آن را به یک آنتی‌اکسیدان قوی تبدیل می‌کند.
خواص ضدالتهابی قوی و میزان بالای ویتامین E موجب کاهش سیاهی زیر چشم می‌شود.
خواص سیاه دانه برای زخم معده
سیاه دانه به طور قابل‌توجهی از ایجاد زخم معده‌ی ناشی از نکروز جلوگیری می‌کند. همچنین شدت زخم معده و ترشح اسیدمعده را بهبود می‌دهد.
خواص سیاه دانه برای زانو درد
یک مطالعه کوچک نشان داده که مصرف روزانه روغن این گیاه، ممکن است تورم و سفتی مفاصل را کاهش دهد.
سیاه دانه برای کلسترول بالا
شواهد در مورد اثربخشی سیاه دانه برای کلسترول بالا متناقض است. برخی تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف سیاه دانه‌ی کامل و له شده (۱ گرم دو بار در روز، قبل از غذا به مدت ۴ هفته) باعث کاهش کلسترول می‌شود.
خواص سیاه دانه برای مو
خواص سیاه دانه برای سفیدی مو از هیچ‌کس پنهان نیست. برخی دیگر از فواید روغن این گیاه برای مو عبارت‌اند از:
کاهش ریزش مو _ تقویت پوست سر _ تحریک رشد مجدد مو _ حالت‌دهنده و نرم‌کننده
بهبود گردش خون در ناحیه سر
نکته: تمام موارد گفته شده در بالا باید به تجویز دکتر و رعایت تداخل دارویی مصرف شود.