اشتباه رايجي که در بين اکثر افراد وجود دارد، قايل نبودن تفاوت بين گياهان دارويي و دارو هاي گياهي است. گياهان دارويي مثل زيره، رازيانه، هل يا دارچين گياهاني هستند که برخي خواص درماني آن ها که عمدتاً بي ضرر يا کم ضرر هستند، به اثبات رسيده است اما داروهاي گياهي حاصل تبديل برخي گياهان به دارو در کارخانه هاي داروسازي و طي فرآيندي خاص و استريل هستند. با اين توضيحات و ذکر تفاوت گياهان دارويي و دارو هاي گياهي بايد گفت که عطاري ها تنها حق فروش گياهان دارويي را دارند، گياهاني که تعداد شان مشخص است و طي ساليان دراز فوايد و بي عارضه يا کم عارضه بودن شان به اثبات رسيده است. عطاري ها بايد گياهاني مثل گل گاوزبان که اثر درماني اش براي تقويت اعصاب يا زيره براي درمان نفخ که بر اساس تجربه هاي طولاني و نسل به نسل منتقل شده است را به فروش برسانند. مسلم است که مصرف بي‌رويه و بيش از حد نياز هر نوع خوراکي اعم از گياهي يا شيميايي مي‌تواند براي بدن ضرر داشته باشد.
بنابراين اين گياهان دارويي هم بايد به موقع و به طور صحيح مصرف شوند. حدود 95 درصد از داروهاي گياهي عضو ليست دارو هاي بدون نياز به نسخه هستند يعني اين که مي‌توان آن ها را بدون نسخه از داروخانه ها تهيه کرد و تقريباً عوارض خاصي پس از مصرف در پي ندارند و 5 درصد باقي مانده که به علت مصرف نابه جا عوارض دارند را بايد با نسخه از داروخانه ها تهيه کنيد. هم اکنون حدود 150 داروي گياهي عضو ليست دارو هاي بدون نياز به نسخه در داروخانه هاي ايران و حدود 200 گياه دارويي در عطاري ها وجود دارد. عطاري فقط و فقط محل فروش گياه دارويي تغيير شکل نيافته است و نه محل تشخيص و درمان بيماري يا فروش داروهاي دست ساز، قرص، کپسول، شربت يا حتي گياه پودر شده. جاي دارو، تنها در داروخانه است.
دسته بندي دارو هاي گياهي بر اساس(مزاج – مزه – کنش)
مزاج دارو ها:
مزاج بر دو نوع است: مزاج اول، مزاج دوم.
مزاج اول: اولين مزاجي است که از عناصر چهارگانه حاصل مي شود.
مزاج دوم: مزاجي است که از عواملي که خود آن ها داراي مزاج ويژه اي هستند پديد مي آيد مانند مزاج دارو هاي مرکب يا مزاج پادزهر ها(ترياق).
مزاج دوم بر دو گونه است:1ـ ترکيبات نيرومند و پايدار 2ـ ترکيبات سست و ناتوان.
مزاج نيرومند:
اگر دو ماده ي ساده با هم ترکيب شوند و اجزاي هر دو چنان به هم جوش خورده باشند که ما در جدا ساختن آن ها با دشواري روبرو شويم، آن مزاج پايدار است.
مزاج سست و جدايي نا پذير:
اگر مزاج، آن مزاج مستحکم نباشند و حالت امتزاج اجزاي ساده چنان باشد که مزاج ما ياراي از هم جدا ساختن آن ها را داشته باشد، آن گاه قواي آن ها مخالف يکديگر است، هر يک به کار خود مي پردازد و بر ضد جزء جدا شده از آن قد علم مي کند.
داروهاي سست آميز نيز به چند قسم هستند:
1ـ برخي از آن ها بيشتر از بقيه با هم در آميخته اند و نمي توان به وسيله ي پختن يا شستن، قوايي را که در آن هاست از هم جدا سازيم. مثلاً بابونه داراي دو نيروي تحليل برنده و قابض است. هر گاه بابونه را آب پز کنيم و آن را ضماد سازيم هيچ يک از قوايش از يکديگر جدا نمي شوند.
2ـ در برخي از اين دارو ها قوه هاي موجود، در حالت پختن از هم جدا مي شوند مانند کلم. گوهري که کلم دارد از دو ماده ترکيب يافته است: يکي ماده خاکي که گيرنده( قابض) است و ديگري ماده ي لطيف و زداينده بورقي. براثر پختن کلم، ماده ي لطيف و زداينده ي بورقي مي گذارد و گوهر قابض خاکي بر جاي مي ماند و از آن روست که آب کلم پخته مسهل است و نپخته آن بند آورنده. جزء هاي ساده گروهي از اين دارو ها را مي توان به وسيله ي شستن آن ها از هم جدا نمود مانند کاسني و بسياري از سبزي ها.
3ـ در برخي از دارو هاي مفرده به نظر مي رسد که دو گوهر مختلف المزاج در آن ها وجود داشته باشد که با هم نياميخته باشند. اين اختلاف در برخي از آن ها مثل ترنج آشکار است و با حس مي توان درک کرد و در برخي مثل اسفرزه نامحسوس است.
شناسايي قواي مزاج دارو ها:
قوت دارو را مي توان از دو راه شناخت :الف- مقايسه ب ـ آزمايش الف ـ مقايسه
در شناخت قواي دارو هاي مفرده ازراه قياس قوانيني به شرح زير وجود دارد:
1- زود گرم شدن و تبديل سريع به آتش.
2ـ دير گرم شدن و گرمي پذيرفتن.
3ـ سرعت انجماد.
4ـ تأخير در انجماد.
5ـ بو، مزه، رنگ.
6ـ اثرات دارويي و قوه اي که از آن پديد مي آيد. از اين راه مي توان دليل هاي آشکار بروجود قواي مجهول بدست آورد.
منبع:ویکی پدیا